Kayalara İşlenmiş Tarih

Araştırmacılar Brezilya’da, adeta tarih öncesine açılan bir köprüyü keşfettiler: Bir yanda dinozor ayak izi fosilleri; hemen yanı başlarındaysa taşlara kazınmış binlerce yıllık semboller. Brezilya’nın kuzey doğusundaki Paraiba Eyaleti’nin Sousa belediyesinde bulunan, Serrote do Letreiro Alanı hem paleontoloji hem de arkeoloji meraklılarını büyüleyen; iki ayrı zaman dilimini bir araya getiren eşsiz bir yer.

Sonuçları yakın zamanda Scientific Reports’da yayımlanan çalışma, dinozor ayak izlerinin etrafına bilinçli olarak yerleştirilmiş gibi görünen antik yazıtlara (petroglifler) odaklanıyor ve Brezilya’nın eski yerli toplulukları arasında fosil izlerine duyulan ilgiyi ortaya koyuyor.

Serrote do Letreiro, Jura döneminde oluşmuş Antenor-Navarro Formasyonu’na ait kayalar ve yerel bitki örtüsü ile çevrili bir alan. Ancak bu yeri eşsiz kılan detayları görmek için kayalara biraz yakından bakmak gerekli. Burada Theropod, Sauropod ve Iguanodont cinsi dinozorlara ait fosilleşmiş ayak izleri bulunuyor. Bu izler, yaklaşık 66 milyon yıl önce sona eren Kretase Dönemi’nde yaşam sürmüş dinozorlardan geriye kalanlar. Fakat bu fosil izlerini esas özel kılan şey, aynı alanda bulunan ve çoğunlukla dairesel motiflerle süslenmiş antik petrogliflerdir.

Bu benzersiz alanın kalbinde, kaya çıkıntılarında yer alan petroglifler ve dinozor ayak izleri arasında olağanüstü bir yakınlık bulunuyor. Bazı petroglifler, dinozor izlerinin hemen yanı başına işlenmiş ve kayalara işlenen izlerin dinozor izleri ile çakışmamasına dikkat edilmiş. Bu durum, fosil izlerinin tarih öncesi insanların dikkatini çektiğini ve bunları grafik ifadelerine dahil ettiklerini düşündürüyor.

Alanın keşfi, 1970’lerin sonunda paleontolog Giuseppe Leonardi’nin çalışmaları ile başlamış. Leonardi, Serrote do Letreiro’da hem dinozor ayak izlerini hem de antik petroglifleri belgelemiş. Ancak bu petrogliflerin kapsamlı bir analizi bugüne kadar yapılmamış; fosil izler ve kaya oymaları arasındaki ilişki yeterince incelenmemişti.

Ortaya çıkarılan petroglifler çoğunlukla çizgiler ve diğer geometrik darbelerle dolu daire oymalarından oluşuyorlar. Petroglifler, aşındırıcı aletlerle kaya yüzeyine kazınmış ve daha sonra gagalama tekniğiyle kayalara işlenmişler. Bu işlemler, petrogliflerin derinliğini ve kalıcılığını artırmış, ancak yine de aradan geçen zamanda bazı oymalar erozyon nedeniyle zarar görmüş.

Çizimlerin ne zaman yapıldığı kesin olmamakla birlikte, yakınlardaki yerleşim yerlerinden elde edilen radyokarbon tarihlemesi, bu eserleri bırakan insanların 9.400 ila 2.620 yıl önce yaşamış olabileceklerini işaret ediyor. Çizimler, farklı tarzlarda ve muhtemelen birden fazla sanatçının elinden çıkmışa benziyor.

Araştırmanın yazarlarından Leonardo Troiano, yerli halkın çevrelerinin farkında olmadığı ve bilimsel bir meraka sahip olmadığı yönündeki yaygın düşüncenin yanlış olduğunu belirtiyor. “Ayak izleriyle ilgilendikleri çok açık. Dinozorları bilip bilmediklerini hiçbir zaman bilemeyeceğiz ama izleri merak ettikleri ve bir şekilde anlamlı olduklarını düşündükleri ortada” diyor Troiano. Ayrıca, kaya sanatının yaratılmasının ritüel bir bağlamda gerçekleşmiş olabileceğini ve insanların toplantılar sırasında bir şeyler yarattığını, belki de psikotropikler kullanarak bu süreci gerçekleştirdiklerini ifade ediyor. Bölgede bolca bulunan ve halen kullanılan halüsinojenik Jurema bitkisinin geçmişte de kullanılmış olabileceğini ve ayak izlerinin neyi temsil ettiğiyle ilgilenildiğini belirtiyor.

Bu olağanüstü paleontolojik ve arkeolojik alan, yalnızca bilimsel değil, aynı zamanda kültürel bir hazine de taşımakta. Serrote do Letreiro, geçmişte bu bölgede yaşayan yerli toplulukların fosillerle nasıl etkileşime geçtiğini ve bu izleri kendi kültürel ifadelerine nasıl dahil ettiklerini gösteriyor. Bu petroglifler, dinozor izlerinin yalnızca dikkat çekici değil, aynı zamanda yerli halkın bilgi repertuarlarına entegre edilmiş anlamlı semboller olduğunu ortaya koyması bakımından da önem taşıyor. Kolektif kültürel mirasımızın eşsiz bir görünümünü sunan alan, atalarımızın çevreleri ile olan etkileşimini ve farkındalığını gözler önüne seriyor.

Serrote do Letreiro Alanı’nın korunması ve incelenmesinde yerel halk ve özellikle çocuklar önemli bir rol oynuyor. Bölge sakinleri ve gençler, tarihi mirasın korunması için farkındalık oluşturma projelerine aktif olarak katılıyorlar. Bu çalışmalar, gençlerin tarih öncesi mirasa sahip çıkmasını sağlamanın yanı sıra bilimsel araştırmalara da katkıda bulunuyor. Alanın korunması, doğal aşınma ve insan kaynaklı zararlar nedeniyle hayati önem taşıyor. Güneş ışığı, yüksek sıcaklıklar ve ziyaretçilerin bıraktığı çöpler gibi faktörler bu mirasa zarar veriyor. Bilim insanları ve yerel yetkililer, Serrote do Letreiro’nun korunması için acil önlemler alınması gerektiğini vurguluyor. Gelecek nesillere bu mirası keşfetme fırsatı tanımak için yapılan çalışmalar ve koruma çabaları çok önemli.