Ig Nobeller: Bilimin Eğlenceli ve Yaratıcı Yüzü

Alışılmışın dışında, deyim yerindeyse “önce güldüren ama sonra düşündüren” bilimsel çalışmalara verilen başarıları tanıyan Ig Nobel Ödüllerinin 2024 yılı kazananları belli oldu!

Ödüller, 12 Eylül 2024 tarihinde Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT) bünyesinde düzenlenen 34. Ig Nobel Ödül Töreni’nde sahiplerini buldu. Pandemi nedeniyle dört yıldır çevrimiçi olarak düzenlenen etkinlik, nihayet yeniden yüz yüze yapıldı ve geleneksel şekilde, internet üzerinden de canlı yayınlandı.

Mizah, tuhaflık ve gerçek bilimsel başarıların birleşimini ödüllendiren Ig Nobeller ilk kez 1991 yılında, MIT müzesinde yapılan bir törenle verilmişti. Daha sonra üç yıl boyunca MIT büyük performans salonunda yapılan ödül töreni, sonraki 25 yıl boyunca Harvard Üniversitesi’ne konuk olmuştu. Bu yıl yeniden Massachusetts’e alınması, bir anlamda “eve dönüş” oldu.

Geleneksel olarak her yıl belirli bir temanın seçildiği törende, bu yılın teması Murphy Kanunu idi: Bir şey ters gidebiliyorsa ters gider.  Törenin bir de “Ig Nobel Yüz Yüze” adında yan etkinliği var. Bu etkinlikte, ödül sahipleri birbirlerine çalışmaları hakkında sorular soruyor ve izleyicilerden gelen soruları yanıtlıyorlar.

Törenin çok sayıda geleneğinden biri de, kazananlara ödüllerinin gerçek Nobel Ödülü sahipleri tarafından verilmesi. Fakat Nobel Ödüllerinden farklı olarak, Ig Nobellerde belirli kategoriler yok. Önce kazananlar seçiliyor, sonra da bu çalışmalara uygun kategoriler belirleniyor. Ödüller, merak uyandıran ve yaratıcılığı ön plana çıkaran, en beklenmedik bilimsel keşiflere veriliyor.

Ig Nobel Jüri Heyeti her yıl yaklaşık 10.000 aday başvurusu alıyor ve bunların yeni çalışmalar olması da gerekmiyor. Kazananlar yıllar önce yayımlanmış çalışmalar arasından da seçilebiliyor ve aday havuzu her yıl yeniden değerlendiriliyor. Örneğin, bu yılın ödül sahiplerinden biri, 1941 yılında yayımlanmış bir çalışma.

Kazananlara verilen ödüller, her yılın temasına göre özel olarak hazırlanan bir kupa, sahte bir 10 trilyon Zimbabve doları banknotu ve gerçek Nobel Ödülü sahiplerince imzalanmış bir sertifika. Fakat bu muzip ödüllerin devamında, araştırmacılara tanınırlık kazanıyorlar ve bilimsel araştırmalardaki yaratıcılıklarının takdir görmesi sayesinde yeni ve değerli iş birlikleri de kazanıyorlar.

2024 Ig Nobel Ödülü Kazananları:

• Barış Ödülü (ABD): Füzelerin doğru hedefe gidebilmesi için içlerine canlı güvercin yerleştirmenin uygulanabilirliğine yönelik deneyleri için B.F. Skinner.
• Botanik Ödülü (Almanya, Brezilya, ABD): Bazı gerçek bitkilerin, yakınlarındaki plastik bitkilerin şeklini taklit ettiğine dair keşfettikleri kanıtlar nedeniyle Jacob White ve Felipe Yamashita.
• Anatomi Ödülü (Fransa, Şili): Kuzey ve Güney yarım kürelerde yaşayan insanların çoğunun saçlarındaki döner noktaların aynı yöne dönüp dönmediğini inceleyen Marjolaine Willems, Quentin Hennocq ve araştırma ekipleri.
• Tıp Ödülü (İsviçre, Almanya, Belçika): Ağrılı yan etkilere neden olan sahte ilaçların, yan etki göstermeyen sahte olanlardan daha etkili olduğunu gösteren çalışmalarıyla Lieven A. Schenk, Tahmine Fadai ve Christian Büchel.
• Fizik Ödülü (ABD): Ölü bir alabalığın yüzme yeteneğini ortaya koyan çalışmasıyla James C. Liao.
• Fizyoloji Ödülü (Japonya, ABD): Birçok memeli hayvanın anüslerinden nefes alabildiklerini keşfeden Ryo Okabe, Toyofumi F. Chen-Yoshikawa ve araştırma ekipleri.
• Olasılık Ödülü (Hollanda, İsviçre, Belçika, Fransa, Almanya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti): Havaya atılan bir madeni paranın başlangıçtaki yüzünün üstüne düştüğünü hem teoride hem de tam 350.757 denemeyle kanıtlayan František Bartoš, Eric-Jan Wagenmakers ve birçok meslektaşları.
• Kimya Ödülü (Hollanda, Fransa): Sarhoş ve ayık solucanları ayırt edebilmek için kromatografi tekniğini kullanan Tess Heeremans, Antoine Deblais, Daniel Bonn ve Sander Woutersen.
• Demografi Ödülü (Avustralya, Birleşik Krallık): Dünyanın en uzun ömürlü insanlarının çoğunun, doğum ve ölüm kayıtlarını en kötü şekilde tutan bölgelerde yaşadıklarını ortaya çıkaran dedektiflik çalışmasıyla Saul Justin Newman.
• Biyoloji Ödülü (ABD): Sırtında kedi duran bir ineğin yanında kese kâğıdı patlatmanın, ineğin süt fışkırtmasına etkisi olup olmadığını araştıran çalışmalarıyla Fordyce Ely ve William E. Petersen.

Ig Nobel Ödülleri, bilimin hem merak uyandıran hem de zekice yönlerini kutlamaya devam ediyor.