Yeni Yıl Kararları…
Elimizdeki işleri harıl harıl çalışarak tamamlamaya uğraşırken yıl sonu çoğumuzun gözünü korkutabilir. Fakat, bu dönemde aslında bir yandan da kendimizi daha umutlu hissederiz. Yaklaşmakta olan yeni yılla ilgili kurduğumuz hayaller, bizi daha iyi olmaya (bu sizin için ne anlam ifade ediyorsa) teşvik edebilir. Bu nedenle, yıl sonu içinde tamamlanma ve yeni bir başlangıç olmak üzere iki ayrı potansiyeli barındırır. Elbette bu potansiyelleri nasıl kullanacağımız bize kalmış.
Yeterince motive misin?
Sosyal psikoloji alanının dünyaca ünlü profesörlerinden Richard Ryan ve Edward Deci motivasyonu genel olarak “herhangi bir şey için harekete geçmek” şeklinde tanımlıyorlar. “Motivasyon” adını verdimiğiz bu dürtü hem nicel, hem nitel anlamda değişkenlik gösterir. Örneğin, yeni yılda kahveyi bırakmak için kendinizi oldukça motive hissedebilirsiniz, fakat bir başkası hiç bırakmak istemeyebilir. Aynı şekilde, kahve içmeyi sağlıkla ilgili sebeplerden ötürü bırakmayı isteyebilirsiniz veya yeni tanıştığınız sebze suyu sevenler grubuna sadakatinizi kanıtlamak için de bunu istiyor olabilirsiniz. Araştırmalara göre, hem motivasyonun miktarı hem de türü hedeflere ulaşma şansınızı etkiler.
Konu yeni yılda yeni kararlar almaya geldiğinde, bu kararları neden almak istediğiniz üzerine düşünmek çok önemlidir. Bir başka deyişle, edinmek istediğiniz yeni alışkanlıkla ya da kovaladığınız hedefle ilgili sizi harekete geçiren nedir?
Örneğin, bazı aktiveteler bize doğal olarak zevk verir – ödüllendirir – ve bu yüzden onlara doğru çekiliriz. İçsel motivasyonu daha iyi anlayabilmek için sizin ilginizi kendiliğinden çeken aktiviteleri düşünün. Hiçbir yönlendirme almadan kendinizi doğal olarak hangi faaliyetlere çekilmiş buluyorsunuz?
Dışsal motivasyonsa, yelpazenin diğer ucunda yer alıyor. Basitçe anlatacak olursak, bir aktiviteye katılma ve/veya hedefi arzulamanın altında başka bir sebep yatıyor. Böyle bir aktivite kendiliğinden ödüllendirici değildir. Örneğin, size verilmiş bir projeye patronunuzun gözüne girmek için çalışmak gibi.
Bu noktada içsel motivasyon, dışsal motivasyondan daha “iyi” gibi görünebilir. Fakat böyle olmak zorunda değil. Prof. Dr. Ryan ve Deci’nin de özetlerinde anlattıkları üzere, her iki motivasyon türünün de seviyeleri var. Dışsal motivasyonla değişen unsur otonomi, yani dış etkenlerden bağımsızlık derecesidir.
Araştırmalar daha içsel bir motivasyona doğru yönelmenin hedeflerin uzun ömürlü olması için önemli olduğunu destekliyor. Size göre gerçek – yani değerlerinize paralel olan – hedefler belirlemek ve onlara doğru ilerlemek için iki sürecin gerçeklesmesi gerekiyor: değerlerin ve davranışsal kuralların içselleştirilmesi ve özümsenmesi. İçselleştirme bir değeri veya kuralı benimseme sürecidir. Özümsemeyse, kuralları kendinize göre dönüştürmekle ilgilidir. Yani, davranış sizin öz benliğinizden gelir. Bir davranıştaki değerin ve faydanın görülmesi, kişinin kendi kendini onaylamasını yansıtır.
Yeni yılda işlevsel kararlar almak için…
- Yeni yıl niyet ve dileklerinizi gözden geçirin. İyileştirmek istediğiniz bir davranış ya da hayatınıza katmak istediğiniz yeni bir alışkanlık var mı?
- Gerçekçi olun. İyileştirmek istediğiniz davranış veya edinmek istediğiniz yeni alışkanlıkla ilgili olarak şu an içinde bulunduğunuz durum nedir? Şu andaki durumla, olmak istediğiniz yer arasında bir fark var mı?
- BÜYÜK hedefe erişmek için kendinize minik hedefler belirleyin.
- Bu hedefi gerçekten neden istiyorsunuz? Motivasyon kaynağınız değerlerinizle eşleşiyor mu?
- Hata yapmaktan korkmayın.
- Plan yapın. “Ajandanız Sizi Korkutuyor mu?” yazısını okuyun; önünüze çıkabilecek engellerle baş etmek için etkili bir ipucu bulabilirsiniz.
- İhtiyaç duyduğunuzda yardım isteyin.
Mutlu Yıllar!
REFERENCES
- 1. Ryan, M. R., & Deci, L. E. (2000). Intrinsic and extrinsic motivations: Classic definitions and new directions. Contemporary Educational Psychology, 25, 54-67. doi:10.1006/ceps.1999.1020
- 2. Nowack, K. (2017). Facilitating successful behavior change: Beyond goal setting to goal flourishing. Consulting Psychology Journal: Practice and Research, 69(3), 153–171.
- 3. http://dx.doi.org/10.1037/cpb0000088
- 4. http://www.apa.org/pubs/highlights/spotlight/issue-101.aspx
- 5. http://www.apa.org/pubs/highlights/spotlight/issue-101.aspx http://www.apa.org/helpcenter/resolution.aspx