#

Yapay İnsan Genomu Projesi

Bilim Dalları

12 yıl önce “okunan” kalıtım şifremiz, bu kez “yazılacak!"

ABD’de Harvard Tıp Fakültesi’nde toplanan önde gelen 25 genetikçi, hücrelerimizde saklı olan kalıtım şifremizin tümüyle yapay olarak oluşturulması için bir girişim başlattı.

“İnsan Genom Projesi  – yazılış” (Human Genome Project – write ya da kısaca HPG-write) adı verilen proje için yapılan çağrı, Science Dergisi’nde online olarak yayınlandı.

Proje hücrelerimizin çekirdeklerinde bulunan ve kişisel özelliklerimiz, eğilimlerimiz ve yaşamımız için gerekli sistem ve mekanizmaları yöneten 20.000 kadar geni içeren DNA çifte sarmalını oluşturan 3 milyar baz çiftinin kimyasal olarak sentezlenip hücreye yerleştirilmesini öngörüyor.

Yöntem olarak da, önce DNA’dan kopyalanacak milyonlarca baz uzunluğunda dizgelerin kimyasal olarak sentezlenmesi ve ardından doğal olanın yerine yerleştirilmesi öneriliyor.

Araştırmacılar, bir maya türünün tüm genomunun yapay olarak sentezlenmesi için önümüzdeki yılda bitirilmesi öngörülen bir projede şimdiye kadar alınmış olan mesafe, bu alanda edinilmiş başka deneyimler ve CRISPR/Cas-9 genetik müdahale yönteminin olağanüstü gücü (Bkz: KURIOUS)

gibi faktörlerin projenin başarısı için güven verdiği görüşündeler.

Ara duraklar

Projenin sınırlı sayıda genetikçinin davet edildiği kapalı bir oturumda görüşülerek ilan edilmesinin yol açtığı tepkiler ve “özel tasarım insan” uygulamalarına yol açabileceği yolundaki korkular ve dile getirilebilecek etik, sosyal ve hukuksal itirazların da yanıtlandığı açıklamada insan sağlığına yönelik potansiyel uygulamalar, “pilot projeler” başlığı altında sıralanıyor.

Birer ara durak olarak öngörülen bu projeler arasında, belli kromozomların ve insanlarda görülen kanser vakalarına daha çok uyan kanser genotiplerinin sentezlenmesi, virüs bulaşmasına karşı güvenli hale getirilmiş kök hücrelerin üretilmesi, kök hücrelerin kanser yapıcı mutasyonlara yol açmayacak hale getirilmesi, insanlara nakledilebilecek organlar için viral genler ve bağışıklık tepkisi tetikleyen genlerden arındırılmış bir domuz genomu sentezlenmesi gibi uygulamalar sayılıyor.

Ancak, tahmin edilebileceği gibi, sayılan bu potansiyel yararların projenin kamuya açık daha geniş bir tartışma süreci oluşturulmadan yapılmış olmasına gelen itirazların yanı sıra, oluşturulabilse bile tümüyle işlevsel bir sentetik genomun, bir memeli hücresine nasıl yerleştirilebileceğini sorgulayan genetikçiler de var.

Tüm bunlara karşın, insan genom projesinin “okunması” için 25 yıl önce başlatılan girişimin de benzer itirazlarla karşılandığını hatırlatan araştırmacılar, kalıtım şifresinin “yazılması” için zamanın geldiği görüşündeler.

Uluslararası araştırma kurumlarına, üniversitelere ve laboratuvarlara yapılan çağrıyı imzalayan 25 genetikçi, resmi girişimin mevcut proje desteklerinden toparlanacak 100 milyon dolarlık bir başlangıç bütçesiyle bu yıl içinde başlatılacağını belirttiler.

REFERENCES

  • 1. “The Genome Project – Write”, ScienceOnline, 2 Haziran 2016
  • 2. “Scientists reveal proposal to build huuman genome frm scratch”, ScienceOnline, 2 Haziran 2016