Müttefikimin Müttefiki…

Milletlerin de “arkadaşının arkadaşı” var diyor bilimciler. Yeni bir araştırmaya göre, milletlerin bu dolaylı ilişkileri büyük çatışmaları önlemede sandığımızdan daha büyük bir etkiye sahip.

Askeri ittifak içindeki milletlerin savaşa girme eğiliminin daha az olduğunu gösteren pek çok araştırma yapıldı bugüne dek. Son araştırmanın farkı, doğrudan müttefik olmayan komşu ülkelerin de –dolaylı bağlantıda oldukları ortak müttefikleri olduğu takdirde– ciddi çatışmalara girmediğini gösteren ilk bilimsel bulguları içermesi.

Belki de farkındalık dışında paylaşılan bu “barış”, sağlamlığını son halkaya kadar koruyan “üç dereceye” sahip. Müttefikleriyle savaşa girmeyen ülkeler, müttefiklerinin müttefikleriyle de savaşmıyor; müttefiklerinin müttefiklerinin müttefikiyle de…

O zaman bu kadar savaş nasıl oluyor diye sorabilirsiniz. Araştırmanın sahibi Ohio Eyalet Üniversitesi Siyaset Bilimi araştırmacıları. Geçtiğimiz günlerde Science Advances dergisinde yayımlanan makalede iki ülke arasında imzalanan anlaşmanın etkilerinin bu iki ülkenin ötesine uzandığı belirtiliyor. Araştırmacılar, zincirleme etkinin gücüne kendileri de şaşırmış dediklerine göre.

1965’ten 2000’e

Araştırma kapsamında 1965’ten 2000 yılına dek bütün büyük askeri çatışmaları incelemişler. Bir ülkenin diğeri üzerinde askeri güç konuşlandırdığı durumlar da dahil…

Çok az ülke sınırlarının ötesine savaş açma kapasitesinde olduğundan, komşu ülkeler arasındaki çatışmalara odaklanmışlar. Ve, araştırma dahilindeki herhangi bir yıl, iki komşu ülke arasında yeni bir çatışma çıkma olasılığının, birbirine “üç derece uzak” ülkeler arasında yüzde 3 ila 4 arasında olduğunu görmüşler. Ancak, birbirine “dört derece” uzak ülkeler arasında bu olasılık iki katı artıyormuş.

Barışı elde tutmaya yardım eden dolaylı müttefikliğe, birbirine iki derece uzaklıktaki Türkiye ile İran arasındaki 1965-1979 yıllarında yaşanan çatışmasızlığı da örnek veriyorlar.

Peki, üçüncü dereceden dördüncüye geçerken ne oluyor da müttefiklik bozuluyor?

Bunu anlayabilmek için, dünyayı farklı bir açıdan milletler kategorisine ayırmışlar: ittifakları üzerinden birbirine daha yakın olan ülke gruplarına… Böylelikle bu ülkelerde çatışma olasılığının neden düşük olduğunu açıklayabilmişler. Ancak birbirine dört veya daha fazla derece uzak olan herhangi iki ülkenin farklı kategorilerde olduğunu ve ortak çıkarları olmadığını görmüşler.

Dolaylı ilişkilerin ülkeler arasındaki savaş olasılığını açıklamadığını, sadece barışı korumadaki etkileri gösterdiğini belirtmekte fayda var.

İki ülke arasındaki sağlam ilişkilerin, NATO benzeri askeri ittifaklardan daha çok işe yarayabileceğini çıkarsamamız yanlış olmaz bu durumda.