#

Buğdayın Gen Haritası Çıkarıldı

Bilim Dalları

Uluslararası bir araştırma ekibi, uzun ve güç bir çalışmayı sonlandırarak ekmeklik buğdayın gen haritasını çıkardı. Başarının, tarım alanlarının daralması, küresel ısınma ve nüfus artışı nedeniyle insanlığı tehdit eden gıda krizine çözüm getirecek yeni buğday türlerinin geliştirilmesini sağlayacağı, araştırmacılarca vurgulanıyor. 

Günümüzden 8000 yıl önce Gernik ya da Kavılca buğdayı (T. Dicoccoides) ile “deli yulaf”ın (Aegilops tauschii) melezlenmesiyle üretilen ekmeklik buğday, günümüzün en önemli üç tahıl maddesinden biri ve insanların tükettiği kalorilerin % 20’sinin kaynağı. 7 milyarlık dünya nüfusunun üçte birinden fazlasının yaşamı bu önemli ürüne bağlı.  

Tarım ilk kez güneydoğu Anadolu ve Mezopotamya’da başlayıp Avrupa ve Asya’ya yayıldı.

 

Buğdayın gen haritasının çıkartılmasının uzun zaman almasının nedeni genomunun, yani gen havuzunun çok büyük ve karmaşık olması. Buğday DNA’sı 17 milyar baz çiftinden oluşuyor. Bu insan DNA’sındaki baz çifti sayısının 5 katı kadar. 

Anadolu'da “deli yulaf” diye bilinen Aegilops tauschii.

 

İnsan genomunu oluşturan genlerin sayısı 20.000 civarındayken, buğday genomu 94.000 – 96.000 genden oluşuyor. İnsan genomu diploid, yani biri anne, biri de babadan gelen kromozomlardan oluşan 23 kromozom çifti ve toplam 46 kromozomdan oluşurken, buğday genomu "hexaploid”. Yani, yedi kromozomun herbirinin altı kopyasının meydana getirdiği toplam 42 kromozomdan oluşuyor. Buğdayın kalıtım şifresinin çıkartılmasında aşılması gereken bir zorluk da, genomun sık sık tekrarlayan parçalardan oluşması. Bunları uç uca ekleyebilmek için yeni dizilim yöntemleri ve araçların geliştirilmesi gerekmiş.

Doğu Anadolu'da Gernik ya da Kavılca buğdayı diye de bilinen en eski buğday türlerinden T. Dicoccoides.

 

Başta Liverpool Üniversitesi’nden olmak üzere İngiliz, Amerikan ve Alman araştırma kurumlarından genetikçilerin işbirliğiyle dizilimi çıkarılan buğday genomunun, yüksek verimli, hastalığa dirençli ve kuraklığa dayanıklı yeni buğday türlerinin geliştirilmesine olanak sağlayacağı düşünülüyor.
Çok katlı kepek (bran) lif kütlesinin çoğunluğunu oluşturur ve iyi bir B vitaminleri kaynağıdır. Temel olarak nişastadan oluşan endosperm, proteinlerin büyük kısmını, bazı vitamin ve mineralleri  içerir. Ruşeym (germ) ya da tohum, bitki yağları içeriri ve zengin bir E vitamini ve B vitaminleri kaynağıdır.

 

REFERENCES

  • 1. “Liverpool scientists decipher genetic code of wheat”, Liverpool Üniversitesi, 28 Kasım 2012
  • 2. “Bread wheat's large and complex genome is revealed”, Cold Spring Harbor Laboratuvarı, 28 Kasım 2012