Böyle Süpernova Görülmedi!

Güneş’ten 570 milyar kat parlak…

Gökyüzünde milyarlarca yıl önce meydana gelen ve niteliği tam olarak anlaşılamayan bir ışık kaynağı, tarihteki en şiddetli süpernova patlaması olabilir.

İlk kez geçen Haziranda görüntülenen kaynakla ilgili bulguları 15 Ocak tarihli Science dergisinde yayımlayan gökbilimcilere göre kaynak, Güneş’ten 570 milyar kat, gökadamız Samanyolu’ndaki en az 100 milyar yıldızın toplam ışığındansa 20 kat daha parlak.

ASASSN-15lh adı verilen kaynağın giderek soluklaştığı ilk dört ay boyunca yaydığı enerjinin, Güneş’in 90 milyar yılda yayabileceği enerjiye eşit olacağı belirtiliyor. Yukarıdaki temsili resim, söz konusu patlamanın 10.000 ışık yılı (100 katrilyon km) uzaklıktaki hayali bir gezegenden çıplak gözle nasıl izleneceğini gösteriyor.

Gökbilimcilere göre bu değerler, 3,8 milyar ışık yılı uzaklıktaki kaynağın “süperparlak süpernovalar – SLSN” diye tanımlanan sınıftan bir süpernova patlamasına işaret eder görünüyor.

Ancak, gökbilimcileri tereddüde düşüren, bu tür patlamaların normalde küçük gökadalarda meydana gelmesi. Bu türden süpernovalardan bilinen en büyüğünün iki katı parlaklıkta olan ASASSN-15lh’nin içinde bulunduğuysa, 200 milyar yıldız kütlesine sahip dev bir gökada. Araştırmacılar, bununla birlikte patlamanın, genellikle dev gökadaları çevreleyen küçük uydu gökadalardan birinde meydana gelme olasılığını da göz ardı etmiyorlar.

ASASSN-15lh’nin soluklaşma sürecinin seyrini inceleyen gökbilimcilere göre bu süpernova, ilgili sınıfın en uç örneği olabilir.

Kaynağın olağanüstü parlaklığı için ileri sürülen bir alternatif, süpernova patlamalarında kendi üzerine çöken (yaklaşık 1,5 Güneş kütlesindeki) merkezin yaklaşık 20 km çaplı bir küreye sıkışmasıyla ortaya çıkan ve nötron yıldızı diye adlandırılan yıldız kalıntılarının özel bir türü olabileceği. Kendi çevresinde hızla dönen ve Dünya’nınkinin trilyonlarca katı güçte kütleçekimine sahip bu özel tür nötron yıldızlarına “magnetar” deniyor. Bu alternatif senaryoya göre kendi çevresinde saniyede 1000 kez dönen magnetardan, dönmenin giderek yavaşlamasıyla ortaya çıkan enerjinin tümünün ısıya dönüşmesi, kaynağın gözlenen parlaklığını açıklayabilir.

Ama bu açıklama da sorunlu, çünkü araştırmacılara göre düşen dönme hızının üreteceği enerjinin tümünün ısıya dönüşmesinin kuşkulu olması bir yana, yayılan kütleçekim dalgalarının, toplam enerjiyi büyük ölçüde azaltması gerekiyor.

Çalışmanın yazarlarının dile getirdiği diğer alternatifler arasında, yıldızlarda şimdiye kadar bilinen sınırın çok ötelerinde kütleye sahip olabilecek bir yıldızın ömrünü noktalaması ya da kaynağın, gökada merkezindeki dev karadelikle ilgili, bilinmeyen bir süreçle ilintili olması sayılıyor.

Hubble Uzay Teleskopu ile yapılması planlanan yeni gözlemlerin, sır perdesini aralayabileceği umuluyor.