Korku Filmlerinin Psikolojisi
-Ah, son zamanlarda uykuyla verdiğim korkunç mücadele; uykusuzluğun yarattığı acı ya da uykudan korkuyor olmanın getirdiği acı, benim için ne kadar da dehşet verici! Hayatları korkudan, dehşetten yoksun insanlar ne kadar da şanslılar; onlar için uyku her gece gelen ve tatlı rüyalar dışında bir şey getirmeyen bir lütuf.
– Bram Stoker’dan Drakula
Vampirler, kurt adamlar, cadılar ve hayaletler, korku filmlerinin anlam veremediğimiz şekilde çekici bulduğumuz ana karakterleri. Korku bir film türü olarak aksiyon, bilim kurgu ve romantik komedi kadar popüler olmasa da – Kuzuların Sessizliği şimdiye kadar en iyi film dalında Oscar kazanan tek korku filmi – aramızda heyecan arayanlar için oldukça cezbedici.
Harvard Üniversitesi Psikiyatri Bölümü’nden Doç. Dr. Steven Schlozman, TedxNashville konuşmasında korku filmlerinin içimizde var olan karanlık yönleri gördüğümüz kocaman bir ayna olduğunu ileri sürüyor. Schlozman’a göre korku filmleri sadece bizi birbirimize yakınlaştırmakla kalmıyor, aynı zamanda ırkçılık, cinsiyetçilik ve hepimizi etkileyen çoğu adaletsizliğe dair büyük sorular hakkında düşünmeye de teşvik ediyor.
Korkuyu bu kadar çekici yapan ne?
Korku türünün insanları cezbetmesinin birçok sebebi var. Dolf Zillman’ın uyarma transferi paradigmasına göre gerilim ya da gerilime sebep olan tehdit edici varlık/obje korku filmlerini izleyiciler için eğlenceli yapan bir faktör. Tehdidin ortadan kaldırılması yani gerilimin sona ermesi ise izleyicilerde öfori yani coşku uyandırıyor. Fakat her korku filmi tatlı bir şekilde sonlanmıyor. Hatta bazıları filmin sonunu kasıtlı olarak gizemli bir şekilde ve tehdidi ortadan kaldırmadan bitirebiliyorlar.
1991’de Michigan Eyalet Üniversitesi’nden Dr. Ron Tamborini, insanların korku filmlerini sırf onlara verdikleri heyecan yüzünden eğlenceli bulduklarını ortaya koydu. Daha önce bir korku filmi izlediyseniz, tüyleri diken diken yapan o ürkütücü hissi çok iyi bilirsiniz. Sonuç olarak, korku filmlerini bu kadar heyecan verici yapan şey, onlardan yalnızca psikolojik olarak değil fizyolojik olarak da etkilenmemiz.
Korku filmlerinin bizde bir “kaç-savaş” tepkisini tetiklediğini gösteren araştırmalar mevcut. Bu tepki, titreme, ürperme, çığlık atma, ürküp aniden sıçrama ve hatta kanlı bir sahne görmemek için gözleri kapatma şeklinde ortaya çıkabilir. Wisconsin-Madison Üniversitesi’nden Prof. Dr. Joanne Cantor’un 2004 yılında yaptığı bir çalışmaya göre, uyku problemleri ve anksiyete korku filmi izleyen öğrenciler arasında oldukça yaygın. Bu çalışmada, bazı öğrenciler korku filmi izledikten sonra gölde yüzmekten korktuklarını ve kamp yapmaktan kaçındıklarını bile bildirmişler.
Mükemmel bir çığlık için malzemeler
Korku filmleri en kötü korkularımızla karşı karşıya kaldığımız paralel bir gerçeklik mi yaratıyor?
Belki de.
Korku filmleri ana karakter sanki kendimizmişiz gibi bizeçığlık attıracak neyi bu kadar mükemmel yapıyor? Tam zamanında koltuğumuzdan sıçramamıza sebep olan şey film boyunca kullanılan ürkütücü sesler. Seyirciyi aniden korkutmak için kullanılan bir taktik (jump scare), filmde sessizlik içinde geçen bir sürenin ardından gelen yüksek bir sesle yönetmenin bizi şaşırtmasıdır. Filmde kullanılan gerilim müziği, izleyicileri tetikte tutarak – hatta bazı durumlarda odanın dışında tutarak – gerilimin daha da artmasına sebep olur.
Heyecan arayan ve gerilim seven biriyseniz, korku filmleri size gerçekten eğlenceli gelebilir. Ancak filmleri eğlenceli bulmanız filmi izlerken kahkaha attığınız anlamına gelmeyebilir! Deneyiminiz korkutucu olsa da, bu filmlere geri dönmenizi sağlayan şey, onları izledikten çok sonra aklınıza gelen bir şey de olabilir.
Siz korku filmi sever misiniz?
REFERENCES
- 1. Martin G. N. (2019). (Why) Do You Like Scary Movies? A Review of the Empirical Research on Psychological Responses to Horror Films. Frontiers in Psychology, 10, 2298. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.02298
- 2. Zillmann, D. (1996). “The Psychology of Suspense in Dramatic Exposition” in Suspense: Conceptualizations, Theoretical Analyses, and Empirical Explorations. eds. Vorderer P., Wulff H. J., Friedrichsen M. (New York: Routledge).
- 3. Tamborini, R. (1991). “Responding to horror: Determinants of Exposure and Appeal” in Responding to the Screen: Reception and reaction processes. eds. Bryant J., Zillmann D. (Hillsdale, NJ: LEA; ), 305–328
- 4. Harris, R. J., Hoekstra, S. J., Scott, C. L., Sanborn, F. W., Karafa, J. A., Brandenburg, J. D. (2000). Young Men’s and Women’s Different Autobiographical Memories of the Experience of Seeing Frightening Movies on a Date. Media Psychol. 2, 245–268. 10.1207/S1532785XMEP0203_3
- 5. Cantor, J. (2004). “I’ll never have a clown in my house”—Why Movie Horror Lives On. Poetics Today 25, 283–304. 10.1215/03335372-25-2-283