Her Şey Para için mi?

Her ne kadar sezgilerimiz bize sopanın ucundaki esas havucun para olduğunu söylüyormuş gibi görünse de, bilim tersini söylüyor.

Duke Üniversitesi’nden Psikoloji ve Davranış Ekonomisi Profesörü Dan Ariely yaptığı TED Talk sunumlarından birinde motivasyonla ilgili şu içgörüsünü paylaşıyor: “Çalışma güdülerini düşündüğümüzde, naif sezgilerimizle insanları labirentteki farelere benzetebiliriz.” Başka bir deyişle, motivasyon hakkında doğru bildiğimiz yanlış, para verdiğimizde insanları istediğimiz şekilde kontrol edebildiğimizdir, tıpkı farelerin labirentte yönlendirilip, kontrol edildikleri gibi.

Dan Ariely, önümüzdeki ay yayımlanması beklenen son kitabı Payoff: The Hidden Logic That Shapes Our Motivations’da, insanların iş yapma motivasyonlarını çevreleyen dinamikleri inceliyor. Kitabında bahsettiği bir çalışmada, Ariely “lezzetli” bir deneyle paranın herkes için en önemli unsur olup olmadığını test ediyor.

Deney İsrail’de bir teknoloji firmasında gerçekleştirildi. Deneyde firma çalışanları her biri ayrı bir motivasyon kaynağı içermek üzere, dört gruba ayrıldı.

Birinci gruba gönderilen e-posta ile firmanın günlük hedeflerine ulaşmaları koşuluyla pizza sözü verildi. İkinci grubun nakit para ödülü (yaklaşık 90 TL) alması planlanırken, üçüncü grup patrondan bol bol övgü aldı. Son olarak da dördüncü gruba (kontrol grubu) ne pizza ne de para ödülü verildi.

Araştırmayı takip eden hafta

İlk günün ertesinde, pizza alan grubun verimliliği kontrol grubuna kıyasla yüzde 6,7 artış gösterdi. Övgü alan grup, yakından takip ederek, hiçbir dış motivasyon kaynağı olmayan grupla kıyaslandığında, verimliliği yüzde 6,6 artırdı.

Ya para ödülü alan grup? Üç grup içinde en kötü verimlilik oranına sahip olan, para ödülü alan grup oldu. Motivasyon kaynağı olarak para alan işçilerin verimliliği, kontrol grubuna kıyasla sadece yüzde 4,9 arttı.

Araştırmacıların ikinci gün buldukları şey daha da enteresandı. Para alan grubun çalışanlarının verimliliği daha da düştü: yüzde 13,2’ye. İş karşılığında hiçbir şey almamak bile, firmanın günlük hedeflerine ulaşmak için çalışanları paradan daha fazla motive etmiş gibi görünüyordu.

Haftanın sonunda pizza ve övgü (haftanın sonundaki en iyi motivasyon kaynağı) gruplarındaki verimlilik seviyesi kontrol grubununkine yaklaştıysa da, yine de para ödülü alan grubunkinden daha yüksekti. Firmanın genel verimliliği, para ödülü alanların verimliğindeki gerileme yüzünden yüzde 6,5 düşüşe uğradı.

Tek motivasyon kaynağı para değil

Özünde, Ariely’nin çalışmasının da – başkalarının yanı sıra – gösterdiği üzere, insanlar yalnızca para için çalışmıyorlar. Motivasyon için daha fazlasının gerektiği ortada; belki de insanların yaptıkları işle bir anlam yaratıyor olmaları, işlerine bağlılıklarını sağlıyordur.

Gideceğiniz bir sonraki iş görüşmesinde ne kadar kazanacağınızdan önce kendinize şu soruyu sorun: Bu işi yapmanın benim için anlamı ne?