Dünya’ya yalnızca 25 ışıkyılı (250 trilyon km) uzaklıkta bulunan Vega çok eskiden beri çeşitli uygarlıkların (Akad, Asur, Babil, Çin, Arap) gökbilimcilerinin dikkatini çekmiş bir yıldız. Lyra (çalgı) Takımyıldızı’nın en parlak (alfa) yıldızı ve gökyüzündeki en parlak beşinci yıldız. Gökbilimcilerinin hesaplarına göre günümüzden yaklaşık 12.000 yıl önce atalarımızın (kuzey) Kutup Yıldızı olarak Dünya’nın dönüş ekseninin kuzey ucuna çok yakın (5 derece) bulunan Vega, 14.000 yıl sonra bu kez torunlarımızın kutup yıldızı olacak.
Vega, Güneş’in 2.1 katı kütleye, yaklaşık 2 katı yüzey sıcaklığına (10.000K), 2.3 katı çapa sahip A sınıfı beya z bir yıldız (Güneş G sınıfı sarı bir yıldız). Ortalama parlaklığı Güneş’inkinin 40 katı kadar; ama Çok hızlı döndüğünden ekvator çizgisi merkezden daha uzak ve soğuk, kutuplarıysa daha sıcak (ve dolayısıyla parlak).
Vega kendi çevresindeki bir dönüşünü 17 saat gibi çok kısa bir sürede tamamladığından merkezkaç etkileri nedeniyle kutupları doğrultusunda basık, ekvatorunda ise hayli şişkin bir yıldız (karşılaştırmak için Güneş, kendi çevresindeki dönüşünü 27 günde tamamlıyor). Vega’yı kutup ekseni doğrultusunda gördüğümüzden Güneş’in 51 katı parlaklıkta görünüyor. Büyük kütlesi nedeniyle hidrojen yakıtını helyuma daha hızlı dönüştüreceğinden), ömrünün Güneş’inkinin onda biri kadar, yani 1 milyar yıl olacağı hesaplanıyor.
Çağdaş gökbilimciler için önemi, 1983 yılında yıldızın çevresinde oluşum sürecinin artıklarından oluşan bir diskin varlığının belirlenmiş olması ve bunun da yıldızın Güneş Sistemimiz gibi bir gezegenler sistemine sahip olabileceğini akla getirmesi. 8 Ocak 2013 tarihinde gökbilimciler Vega’nın çevresinde buz ve kaya parçalarından oluşan ve Güneş Sistemi’nde Neptün’ün yörüngesi dışındaki Kuiper Kuşağı benzeri diskin yanı sıra, yıldıza daha yakın sıcak bir asteroid kuşağının varlığının saptandığını açıkladılar. Güneş Sistemi’ndegezegen oluşum sürecinin artıkları olan benzer bir asteroid kuşağı, Mars ve Jüpiter’in yörüngeleri arasında yer alıyor. Vega’da İki kuşak arasındaki geniş boşluğun, yıldıza daha yakın kayaç ve daha uzak Jüpiter büyüklüğünde gaz devleri tarafından süpürülerek meydana getirildiği düşünülüyor.
Ünlü gökbilimci Carl Sagan, başrolünde Jodie Foster’in oynadığı bir film haline getirilen “Temas” (Contact) adlı romanında, Dünya’yla temas kuran ileri uygarlığın, “kurt deliklerinden” geçip uzayda yol alacak bir geminin planlarını Vega çevresindeki bir gezegenden gönderdiğini yazmıştı.
Ancak, gökbilimciler 1980’lerdeki gözlemlere dayanarak yıldızın yaşını birkaç yüzmilyon yıl olarak hesaplamışlardı: Bu, olası gezegenlerde bildiğimiz türden bir yaşamın evrilmesi için yetersiz bir süre.
Şimdiyse, yıldızın kendi çevresinde 17 saatlik dönüşünün yıldızın iç kısımlarını da çalkalayıp yüzeye savuracağına işaret eden gökbilimciler, yüzeydeki madde kompozisyonunun, yıldızın tümü için geçerli olacağını düşünüyorlar. Bunun anlamı, daha önce yıldızın ağır element içeriğinin abartılmış olması. Bu da, yıldızın kütlesinin de abartılmış olduğuna işaret. Anlamı, önceki hesaplarda yıldızın yaşının gerçeğin altında hesaplanmış olması; çünkü daha az kütleli yıldızlar, daha yavaş evriliyorlar.
Bir dizi optik teleskopun algıladığı görüntüleri bilgisayarla birleştiren CHARA adlı bir teleskop dizgesiyle gözlem yapan gökbilimciler, Vega’nın yaşını 625 – 850 milyon yıl aralığında hesaplıyorlar.
O halde, Vega, olası gezegenlerinde yaşamın ortaya çıkmasına yetecek enerjiyi sağlamış olacak kadar “olgun” bir yıldız. Yine de bu süre, Jodie Foster’i birkaç saniye içinde kurt deliklerinden geçirip geri döndüren bir teknolojinin evrilemeyeceği kadar kısa. Dolayısıyla Vega çevresindeki gezegenlerde yaşam ortaya çıkmışsa, bu, bilimkurgudaki karmaşıkbiçimlere değil, ancak mikrobik düzeylere kadar evrilmiş bir yaşam olmalı.
REFERENCES
- 1. “Older Vega Mature Enough to Nurture Life”, ScienceNOW, 3 Aralık 2012
- 2. http://en.wikipedia.org/wiki/Vega