Kertenkele Kopan Kuyruğunun Çakmasını Yapıyor

Bazı hayvanların kaybettikleri uzuvlarını  yeniden üretme becerilerini insanlara nakledebilme peşinde koşan genetikçilere bir kötü, bir de iyi haber:

Önce kötüsü: Kaybedilen uzvunu yeniden üretebilen hayvanlar deyince ilk akla gelen kertenkele, avcısını afallatıp paçayı kurtarmak için feda ettiği kuyruğu yerine orijinalini değil, çakmasını üretiyor.

Gelelim iyisine: Çakma kuyruk da pekala iş görüyor.

Kertenkelelerin, kendilerini yakalayan avcılarının önünde titreyip duran bir kuyruk parçası bırakıp kirişi kırdıkları iyi bilinir. Ancak, kuyruğu kaptıran birey, hiyerarşinin kuyrukların uzunluğuyla belirlendiği kertenkele camiasında puan kaybedip hor görüldüğü için bıraktığı parçayı acele yeniden üretmek zorunda. Ama anlaşılan o ki, kaybettiği statüyü yeniden kazanabilmek uğruna yeniden uzattığı kuyruğunun kalitesi için fazlaca titiz davranmıyor.

Yeşil anol kertenkelelerinin yeniden ürettikleri kuyruklarını inceleyen Arizona Eyalet Üniversitesi’nden (ABD) araştırmacılar, orijinal kuyruk ile yenisi arasında önemli bazı farklılıklar belirlemişler. En göze çarpanları eskisinde kuyruğa büyük bir hareket yeteneği sağlayan omurga kemiklerinin yerini, uzun bir kıkırdak tüpün alması. Ayrıca, eskisindeki kısa kaslar yerine kolayına kaçılıp kuyruk kasları uzatılıvermiş gitmiş.

Ama kertenkelelerin, kuyruklarını birer takma protez gibi görmedikleri de açık: Araştırmacılar, omurga kemikleri yerine geçen kıkırdak tüpte, kan damarlarının geçmesi için oluşturulmuş delikler belirlemişler. Orijinal kuyrukta sinirler omurlar arasındaki boşluktan çıkarken, çakma kuyrukta eski parçadan uzayarak yeni dokuya geçiyor. Kimse görmediğine göre, o kadar da olacak tabii!

Ama iş feda edilebilecek bir kuyruktan daha önemli uzuvlara gelince anlaşılan yasak savma türünden bir işçiliğe yer yok ki, semenderler kopan bacakları yerine aynı işlevsellikteki yenilerini üretebiliyorlar.

Zaten birkaç yıl önce bu becerinin insanlarda da gizli olup olmadığını araştıran bilimcilerin, inceleyip yeniden üretimde rol alan genleri belirledikleri hayvanlar, semenderler. Yine de, pratik kafalı kertenkelelerin yaptıkları ortaya çıkmışken, öteki uzuv fabrikatörlerinin ürünlerine yeniden bir göz atmak gerekebilir.