#

Güneş’te Kutup Tersinmesi

Bilim Dalları

Birkaç ay içinde kutupları yer değiştirecek.

Güneş’I düzenli olarak izleyen bir gözlemevindeki gökbilimciler, yıldızımızın kuzey ve güney kutuplarının birkaç ay içinde yer değiştireceğini açıkladılar. Stanford Üniversitesi’ndeki Wilcox Güneş Gözlemevi’nin yöneticisi olan Güneş fizikçisi Todd Hoeksema’ya göre bu değişimin etkisi Güneş Sistemi’ne dalga dalga yayılacak: Bu dalgalanmaysa Dünyamız için bir kötü, bir de iyi haber anlamına geliyor.

Güneş’in manyetik alanı her 11 yılda bir tersiniyor.  Bu olgu yıldızımızın  etkinliğinin  görece artıp azaldığı döngünün tepe noktası olan ve “solar maksimum” denen dönemde oluyor. Bu dönemde Güneş’in manyetik alanının dinamiklerinden kaynaklanan ve yüzeyin ortalama sıcaklığından daha “soğuk” alanlar olan ”Güneş lekeleri” en yüksek sayıya ulaşıyor. Devasa plazma bulutlarının manyetik alan çizgilerini izleyerek yüzeyden uzaklaşıp geri dönmesi olan “parlamalar” ve Güneş’in dış atmosferi olan korona “taç” tabakasından büyük madde kütlelerinin uzaya savrulması olan “taçtan kütle atımı” (coronal mass ejection – CME) olayları da bu dönemde artış gösteriyor. Bu hareketliliğin nedeni,  manyetik alan çizgilerinin Güneş ekvatorunda, kutuplara göre biraz daha hızlı dönmesi ve dolayısıyla alan çizgilerinin aşırı bükülmesi . Tepe noktası aşıldıktan sonra Güneş’in derinliklerindeki manyetik dinamo kendisini yeniden organize ediyor.

Solar Maksimum sırasında Güneş’in kutup bölgelerindeki manyetik alanlar giderek zayıflıyarak sıfırlanıyor ve ardından ters kutuplanmış olarak yeniden ortaya çıkıyor. Güneş’in manyetik etkisi, cüce gezegen Plüton’un yörüngesinin milyarlarca kilometre ötesine kadar uzanıyor. Dalgalanmalar bir “akım düzlemi” üzerinde meydana geliyor. Güneş ekvatorunda manyetik alanın yavaşça dönmesinden kaynaklanan elektrik akımı, zayıf (metre karede 1 amperin 10 milyarda biri kadar) ama akım , Güneş’in ekvatorundan 10.000 km kalınlığında milyarlarca km çapında bir disk biçiminde uzaya yayılıyor.

Güneş'teki kutup tersinmeleri sırasında akım düzleminde dev dalgalanmalar oluyor ve Dünyamız bu dalgalara girip çıkıyor.

Kutup tersinmesi bu alanda büyük dalgalanmalara yol açıyor.Dünyamız Güneş çevresindeki yörüngesinde dolanırken, bu dalgalanıp eğilip bükülen akım düzleminin kıvrımlarına girip çıkıyor. Bir taraftan öbür tarafa geçiş,  gezegenimiz çevresinde elektrik yüklü parçacıkların oluşturduğu “uzay fırtınaları”na yol açabilir.

Ancak akım düzlemindeki bu dik dalgalar, uzayın derinliklerindeki süper nova patlamalarında ortaya çıkıp ışığınkine yakın hızlarla dünyamızı bombardıman eden proton gibi elektrik yüklü parçacıklardan oluşan zararlı “kozmik ışınlara” karşı bir kalkan görevi yapıyor. 

Hoeksama, kutup tersinmesi olayının üç dört ay içinde tamamlanmış olacağını belirtiyor. Kuzey kutbunda yük işareti şimdiden değişmiş ve iş güney kutbunun da değişimini tamamlamasına kalmış.

REFERENCES

  • 1. “The sun’s magnetic field is about to flip”, NASA/Goddard Space Flight Center, 6 Ağustos 2013
  • 2. Solar Maximum, http://en.wikipedia.org/wiki/Solar_maximum