Bitkiler Havayı Temizliyor mu?

Salon bitkileri, havayı gerçekten temizliyor mu? Hem evet, hem hayır. Bitkilerin, içinde bulundukları odanın havasını temizlediği olgusu, çeşitli bilimsel araştırmalar sayesinde uzun süredir doğru kabul ediliyor, fakat yeni bir incelemeye göre, laboratuvar ortamında yürütülen bu deneyler, gerçeği tam olarak yansıtmıyor.

Her şey, NASA’nın 1989 yılında, uzay araçlarının içindeki havayı nasıl temizleyebileceklerini araştırmasıyla başlıyor. Deneylerde, 12 bitkiyi ayrı ayrı odacıklara yerleştirip, bu odacıklara saldıkları üç farklı gazın (Uçucu Organik Bileşikler – UOB’ler) 24 saat sonraki miktarını ölçerek, bitkilerin bu gazları temizleme becerileri incelendi. Araştırmanın yürütücüsü Bill Wolverton, 24 saat içinde, odalara salınan formaldehit, benzen ve trikloretilen gazlarının %10-70 arasında azaldığını kaydederek, kapalı alan bitkilerinin havayı temizlediğine dair oluşan genel kanının temelini atmış oldu. Hatta, bazı salon bitkisi satıcıları bu araştırmayı kaynak göstermeye günümüzde bile devam ediyor (merak edenlere, bu bitkilerin bazıları incir, zambak ve kılıç çiçeğiydi).

Bu deneylerde, genelde bir bitki küçük bir kapalı odacığa (bir metreküp) yerleştirilir ve içeri salınan uçucu organik gaz molekülleriyle etkileşimi incelenir. (İnsan sağlığına zararlı olan bu uçucu organik bileşikler, birçok üründe bulunur: boyalar, temizlik malzemeleri, tutkallar, plastik ev ve ofis malzemeleri ve diğer birçok sarf ürününde. Bu bileşikler, açık havada da eser miktarda bulunur, fakat kapalı alanlarda bunlara çok daha yoğun biçimde maruz kalırız. Bu iç mekân hava kirleticiler, astım ve bulantı gibi kronik etkilerin yanı sıra, kanser ve solunum yolu hastalıkları gibi kronik sağlık sorunlarına yol açıyor.) Fakat bu odacıklar, normalde insanların zaman geçirdiği kapalı alanlardan çok daha küçüktür ve gazların herhangi bir şekilde kaçmasına izin verilmez. Bu, net bilimsel veri elde etmek için makul bir yöntem olsa da, gerçek hayatta odalara devamlı insanlar girip çıkar, evcil hayvanlar dolaşır ve içerideki hava sürekli hareket eder. Ayrıca, laboratuvarlarda yürütülen testler, fotosentezi güçlendirmek için en ideal koşulları oluşturur, bu da bitkilerin toksin parçalamasını kolaylaştırır. Oysa evler ve işyerlerindeki ışık miktarı oldukça azdır ve bitkiler zar zor fotosentez yapar.

Meselenin özünü merak eden Drexel Üniversitesi çevre mühendisi ve iç mekân hava kalitesi uzmanı Michael Waring ve çalışma arkadaşı Bryan Cummings ise, geçtiğimiz on yıl içinde yayımlanan ve 196 farklı bitkiyi kapsayan 12 bilimsel makaleyi inceleyerek, bitkilerin hava temizleme becerisini mercek altına aldı.

İşin zor yanı, bitkilerin hava temizleme becerileri için bir standart oluşturmaktı, çünkü daha önce yürütülen çalışmalar, farklı ölçü birimleri kullanmıştı. Bunları inceleyen ekip, temiz hava üretme oranı adını verdikleri bir kriter saptayarak, bir bitkinin, 1 saat içinde, 1 metreküp ortamdan alabileceği kirleticilerin miktarını ölçmenin yolunu açtı.

Sonuç, bitkilerin bu uçucu organik bileşikleri gerçekten temizleyebildiği. Fakat o kadar yavaş ki, kapalı alanlarda normalde gerçekleşen hava akış mekanizmalarıyla rekabet edebilmeleri için bile, her 1 metrekareye 10 ile 1000 bitki yerleştirmek gerekiyor. Bu da pek gerçekçi değil.

Öte yandan, Washington Üniversitesi’nde çevre mühendisi Stuart Strand ve ekibi, havadaki UOB’leri daha iyi temizleyebilen, genetiği değiştirilmiş bitkiler üzerine çalışıyor. Memelilerin karaciğerinde, alkolü parçalamak için kullanılan bir proteini bitki genetiğine ekleyerek, havadaki kloroform ve benzen gazlarını daha iyi parçalayan bitkiler, başarıyla test edilmiş. Fakat yine, çok sayıda bitkinin toplu olarak bir hava filtresi gibi kullanılması gerekiyor. Bu da, laboratuvar ortamı dışında ne kadar etkili olabilecekleri hakkında şüphe uyandırıyor.

Kısaca, bilimsel çalışmalar gösteriyor ki, bitkilerin evinizdeki havayı anlamlı ölçüde temizlemesi mümkün değil. İç mekânlardaki hava, ortalama her bir saatte tamamen yer değiştiriyor ve yalnızca pencereleri açmak bile, bitkilere atfedilen bu beceriden kat kat daha etkili. Yani, evinizin havasını temizlemek için pencereleri açmak, bitkilere güvenmekten daha iyi bir fikir.