Onlar sayesinde eşlenmişiz…
İnsan ömrünün uzamasını torunlarının bakımını üstlenen tarih öncesi büyükannelere borçlu olduğumuzu belirten “Büyükanne Hipotezi”nin sahibi olan ünlü antropolog Kristen Hawkes ve ekibinin yeni çalışmaları, kadın ve erkeklerin “eş” olarak birlikte yaşamaya başlamalarını da büyükannelerin özverisine bağlıyor.
Utah Üniversitesi’nde antropoloji profesörü olan Hawkes, hipotezini 1984 yılında kuzey Tanzanya’da yaşayan ve tarih öncesi atalarımız gibi yaşamlarını avcı-toplayıcı olarak sürdüren Hazda topluluğu üzerinde başlayan gözlemlerine dayanarak 1997-1998 yıllarında kurgulamıştı.
Antropoloji dünyasında büyük yankı uyandıran hipotezinde Hawkes, büyükannelerin torunları için onların çıkaramadığı kök yumruları topraktan çıkararak beslenmelerine yardımcı olduklarını, böylece işi kolaylaşan annelerin de ikinci çocuklarını daha erken doğurabildiklerine işaret ediyordu.
Hawkes’e göre bu, bir yandan daha uzun ömürlü büyükannelerin, (uzun ömür sağlayan) genlerini aktardıkları daha çok toruna sahip olup insan ömrünün uzamasını, bir yandan da çocuk bakımının anneler üzerindeki yükünü hafifleterek öteki primatların aksine doğurganlık döneminin bitmesinden sonra da uzun yıllar yaşamalarını sağlıyordu (bkz: “Anaanen gurban olsun sana”, https://kurious.ku.edu.tr/sites/kurious.ku.edu.tr/files/omrumuzu_buyukannelere_borcluyuz_antropo_evrim.pdf).
Yeni çalışmadaysa Hawkes, uzayan ömrün yol açtığı yetişkin erkek fazlalığının genç (doğurgan) kadınlar için rekabeti körüklemesinin sonuçları üzerine odaklanıyor. Kadınlar 45 yaşlarından itibaren çocuk yapma yeteneklerini yitirmeye başlarken, erkekler baba olabilme yeteneklerini daha uzun yıllar sürdürüyorlar.
Sonuçta, baba olabilmek için doğurganlığını yitirmemiş daha genç kadınlar için rekabet eden erkeklerin sayısı çoğalırken, başarılı olanlar genlerini yeni kuşaklara aktarabiliyorlar. Hawkes’in ekibinin yaptığı 30.000 yıldan 300.000 yıla kadar olan gelişimi gösteren bilgisayar simulasyonlarına göre, çocuk sahibi olabilecek yaşlarda erkek ve kadınların oranı, büyükanne yardımı olmadan 100 kadına 77 erkek olarak ortaya çıkarken, büyükannelerin torun bakımını üstlenmeleri halinde 100 doğurgan kadına düşen potansiyel baba sayısı 177’ye çıkıyor.
Çocuk sahibi olabilecek erkeklerin, doğurgan kadınlara olan oranının böylece yükselmesi, erkeğin bir kadını başka erkeklere karşı koruma altına alması ve onunla duygusal motifllerle güçlenen bir eşlik bağlantısı geliştirmesi, evrimsel açıdan avantaj sağlıyor.
REFERENCES
- 1. “Did grandmas make people pair up?”, University of Utah, 7 Eylül 2015