Ruh haliniz renk algınızı etkiler mi?
Bir giysi mağazasındasınız ama canınız çok sıkkın. En yakın arkadaşınız okul değiştirmeye karar vermiş, başka bir ülkeye yerleşecek. Onun için düzenlenecek veda partisinde giymek üzere elbise seçmek zorundasınız. Gözünüze çarpan iki elbise var: biri mavi, diğeri ise lolipop gibi parlak turuncu.
Hangisini seçeceksiniz?
Renk algımız ruh halimizle değişiyor mu?
Rochester Üniversitesi (New York) Psikoloji Bölümü araştırmacılarından Christopher Thorstenson, duygularımızla, renk algımız arasında yakın bir ilişki olduğunu savunuyor. Psychological Science dergisinde yayımlanan araştırmada, kendilerini üzgün hissedenlerin, mavi-sarı dalga boyundaki renkleri doğru bir şekilde ayırt edemedikleri ortaya çıktı.
Araştırmaya katılan 127 üniversite öğrencisi rastgele iki gruba ayrıldı. Bir gruba stand-up komedi izletilerek, pozitif ve neşeli bir havaya girmeleri sağlanırken, diğer gruba hüzünlü bir video izletildi. Ardından, 48 ardışık ve solgunlaştırılmış renk bandından hangilerinin kırmızı, sarı, yeşil veya mavi olduklarını ayırt etmeleri istendi. Oldukça kolay bir test değil mi?
Ancak, araştırma sonuçları cevaplanması çok daha zor sorular doğuracaktı. Thorstenson ve ekibi, izledikleri videodan dolayı kendilerini mutsuz hisseden öğrencilerin renk ayırt etme testinde daha başarısız olduklarını belirttiler. Deney amaçlı, yapay olarak “mutsuzlaştırılmış” katılımcılar mavi-sarı dalga boyu aralığındaki renkleri doğru bir şekilde ayırt edememişlerdi; fakat kırmızı-yeşil dalga boyu aralığındaki renkleri ayırt etmekte herhangi bir problem yaşamamışlardı.
Üzücü video grubunu, nötr bir kontrol grubuyla kıyaslamak ve bulguları tekrar değerlendirmek amacıyla, araştırmacılar bu kez 130 öğrenciye testi tekrar uyguladılar. İkinci deneyde, “üzgünler” grubu, ekran koruyucu izleyen bir başka grupla kıyaslanmış ve yine aynı sonuçlar ortaya çıkmıştı. Thorstenson ve ekibine göre bu, sonuçlar mutsuzlukla, mavi-sarı aralığındaki renkleri algılamamız arasında yakın bir ilişki olduğuna işaret ediyor. Araştırmacılar, bu dalga boyu aralığındaki renklerin algılanmasında dopaminin (beyinde salgılanan ve tatmin ya da mutluluk duygusu sağlayan önemli bir sinyal iletici) ruh hali, hareket, hafıza işlevleri arasında rol oynayabileceğini ve dolayısıyla duygularımızla da ilintili olabileceğinden söz ediyorlar. Fakat daha kesin sonuçlar için araştırmaların devamı gerekiyor.
Kültürel açıdan renkler
Renklere yüklediğimiz anlamların kültürümüzle çok yakından bir ilişkisi olduğunu çoğu araştırma göstermekte. İngilizce konuşulan kültürlerde insanlar maviyi, özellikle mutsuzluklarını ifade etmek için kullanırlar. Örneğin, bunalımını anlatmak isteyen biri, “bugün kendimi mavi hissediyorum” diyebilir. Ancak, kendi dilimizde ve kültürümüzde, mavi genel olarak hüznü anlatmak için kullandığımız bir renk değil (belki siyah olabilir). Ama diğer yandan, kırmızıyı öfkemizi, beyazı da korktuğumuzu ifade etmek için kullandığımız deyimler vardır (Hiddetten kıpkırmızı kesildi; korkudan yüzü kireç gibi oldu, vb.) Peki, bu araştırma Türkiye’den bir grup üniversite öğrencisiyle yapılmış olsaydı sonuçlarda anlamlı bir değişiklik olur muydu?
Bu belki de, bizim kültürümüzde “mavinin” anlam ve önemine bağlı olabilir. Katılımcılara hüzünlü bir video yerine, onları sakinleştirici bir video izletilseydi, mavi-sarı aralıktaki renkleri algılamamızda bir sorun yaşar mıydık?
Yukarıdaki, ilk etapta cevaplanması çok gereksiz bir soru gibi görünebilir; fakat renklerin hayatımızdaki yeri düşünüldüğünde, satın aldığımız tuvalet kâğıdı ambalajından tutun, telefon kapaklarımıza kadar, aldığımız her kararda renkler bizi etkiliyor. Dolayısıyla, gerek maruz kaldığımız televizyon reklamları, gerek marketteki afişler olsun, duygularımızı ve renk algımızı etkileyerek biz farkında olmadan belki de beynimizin kimyasını değiştiriyor.
Bu, henüz üzerinde çalışılması gereken bir teori, ama Thorstenson gibi araştırmacılar bir yandan bizleri daha bilinçli tüketiciler olmaya teşvik ederken, yaşadığımız çevrenin, beynimizi düşündüğümüzden daha fazla etkileyebileceğini de gösteriyorlar.
REFERENCES
- 1. http://www.psychologicalscience.org/index.php/news/releases/feeling-blue-and-seeing-
- 2. blue-sadness-may-impair-color-perception.html
- 3. http://www.news-medical.net/health/Dopamine-Functions.aspx
- 4. http://science-edu.larc.nasa.gov/EDDOCS/Wavelengths_for_Colors.html#blue
- 5. http://webdesign.about.com/od/colorcharts/l/bl_colorculture.htm#white